Środowisko rolnicze w Polsce z rosnącym niepokojem śledzi przygotowania do listopadowej Konferencji Stron Ramowej Konwencji WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu (FCTC), która odbędzie się w Genewie. W centrum uwagi znalazł się raport grupy ekspertów działających przy WHO, opublikowany 19 września 2025 roku pod sygnaturą FCTC/COP/11/5. Dokument zawiera zestaw tzw. perspektywicznych środków kontroli tytoniu i rekomenduje m.in. całkowite zakończenie rządowego wsparcia dla upraw tytoniu.
Rolnictwo na celowniku raportu WHO
Raport „Perspektywiczne środki kontroli tytoniu” przedstawia listę 16 działań, które zdaniem ekspertów mają radykalnie ograniczyć użycie tytoniu i uzależnienie od nikotyny. Wśród nich znalazły się propozycje znane już z wcześniejszych debat – takie jak zakaz dodatków smakowych czy stopniowe podnoszenie legalnego wieku zakupu papierosów. Najwięcej kontrowersji wzbudziły jednak zapisy dotyczące rolnictwa.
Eksperci WHO rekomendują bowiem całkowite wycofanie rządowego wsparcia dla upraw tytoniu. W raporcie czytamy:
„Zakończenie wsparcia ma na celu stopniowe wycofywanie tych upraw, co utrudni przemysłowi tytoniowemu pozyskiwanie surowca i pozwoli rolnikom przerzucić się na bardziej dochodowe oraz mniej obciążające środowisko uprawy.”
Były wicepremier Janusz Piechociński skomentował na platformie X wprost: „WHO chce zaorać rolników uprawiających tytoń i odciąć im finansowanie upraw.”
Polska jednym z liderów upraw i eksportu
Z punktu widzenia Polski takie zmiany oznaczałyby poważne konsekwencje gospodarcze. Według danych Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR), tytoń i wyroby tytoniowe od lat zajmują czołowe miejsca w polskim eksporcie rolno-spożywczym.
Wartość tego eksportu przekracza 4 mld euro rocznie. Tylko w pierwszym półroczu 2025 roku sprzedaż za granicę sięgnęła 2,7 mld euro. Największym odbiorcą były Niemcy (1,1 mld euro), dalej Hiszpania (252 mln euro) i Włochy (205 mln euro).
Produkcja w Polsce koncentruje się głównie w województwie lubelskim (ok. 66–68 proc. areału upraw), a także w podkarpackim (ok. 11 proc.), świętokrzyskim i małopolskim (po ok. 6 proc.).
Problem nie zniknie, tylko przeniesie się gdzie indziej
Rolnicy ostrzegają, że wygaszanie upraw w Polsce i w całej Unii Europejskiej nie zmniejszy światowego popytu na tytoń. Produkcja zostanie przeniesiona do krajów trzecich: Azji czy Ameryki Południowej, gdzie standardy środowiskowe i prawa pracowników są na znacznie niższym poziomie.
“Jeśli Polska wycofa się z produkcji, rynek natychmiast przejmą inni. To my stracimy miejsca pracy i wpływy do budżetu, a konsumenci dostaną gorszy jakościowo tytoń”– podkreślają plantatorzy.
Co dalej?
Na razie raport ekspertów WHO ma charakter rekomendacyjny. Jednak podczas listopadowej konferencji w Genewie państwa członkowskie zdecydują, czy przyjąć go jako punkt wyjścia do nowych, wiążących zobowiązań.
Dla polskich plantatorów to oznacza ogromną niepewność. Środowisko rolnicze apeluje, by rząd jasno przedstawił swoje stanowisko i bronił interesów rolników, zanim decyzje zapadną bez udziału Polski.